تأثیر مستمع در سخنور،

صد زبان گردد به گفتن،گنگ و لا‌ل: اگر شنونده‌ای شاداب و سر‌زنده باشد، گویندهْ لال و بی‏زبان را با صد زبان به سخن می‏آورد.

پرده در: یعنی در پرده، پشت پرده، پنهان.

اهل حرم: یعنی زنان پشت پرده،متظور سخن این است اگر شنونده، زمینهْ ذهنی مناسبی برای دریافت حقایق نداشته باشد، همانند نامحرمی‏ می‏باشد که اهل حرم، خود را پشت پرده پنهان می‏کنند.

ستیران: یعنی مستوران، پوشیدگان، همان اهل حرم.

زیر و بم: یعنی نوازندگی، موسیقی.

اصم: کر، کسى که نمى‏شنود.

خوش دم: خوش بوى.

اخشم: آن که بوى نتواند شنید، کسى که حس شامه ندارد، آن بینى که بسبب بیمارى بوى بد مى‏دهد.

اگر شنونده مشتاق و جویای حق باشد، صاحب‌سخنِ مرده را زنده می‏کند؛ یعنی آن‌چنان در او انگیزه ایجاد می‏کند که گوینده را از ملا‌ل بیرون می‏آورد و یا اگر شنونده‌ای شاداب و سر‌زنده باشد، گویندهْ لال و بی‏زبان را با صد زبان به سخن می‏آورد. اما اگر شنونده، زمینهْ ذهنی مناسبی برای دریافت حقایق نداشته باشد، همانند نامحرمی‏ می‏باشد که اهل حرم، خود را پشت پرده پنهان می‏کنند. لذا چشمهْ جوشان حقایق در درون خشکانده می‏شود. از حسن بصری نقل شده است که اگر رابعهْ عدویه در پای منبرش نبود، پایین می‏آمد و می‏گفت: شربتی که ما از برای حوصلهْ پیلان ساخته باشیم، در سینه موران نتوان ریخت. اصولاً زیبایی‏ها برای کسی است که چشم داشته باشد، آواز خوش و موسیقی دل‌نواز برای کسی است که گوش شنوا داشته باشد و بوی خوب و معطر برای کسی است که حسّ بویایی داشته باشد.

بنابر‌این برای بهره‌مندی از زیبایی‌ها و خوشی‌ها وخوبی‌ها داشتن ابزار مناسب ضروری است. در مسائل معنوی هم این چنین است، یعنی کسی که می‏خواهد از اسرار غیب و حقایق آن جهان بهره‌مند گردد باید شایستگی و زمینهْ پذیرش آن را در خود ایجاد نماید.

خاکیان: اهل زمین، آفریدگان عالم خاک.

افلاکیان: ساکنان آسمان، فرشتگان، ساکنان افلاک.

مرد سفلی دشمن بالا بود: یعنی کسی که به حقایق ومسائل عالی هستی علاقه وآشنایی ندارد، با سخنان ما وآنچه در این زمینه باشد دشمنی می ورزد.

ستیره: پوشید روى، مستوره، عفیفه، زن بلحاظ آن که زنان روى خود را مى‏پوشیدند.

مکنون: نهفته،

دُرّ مکنون:یعنی مروارید نهفته، گوهرى که از غایت نفاست آن را نهفته مى‏دارند.

ره زنی: یعنی گمراه کردن، به بیراهه افگندن.

خداوند متعال ابزار بهره‌وری معرفتی را برای خاکیان و افلاکیان در نظام آفرینش به ودیعه نهاده است، برای افلاکیانِ خاک‌نشین که همان سالک الی‌الله است، مقدمات سیرالی‌الله را مهیا نموده است. پس برای هر مقام و مرتبه‏ای مشتری خاص وجود دارد. اما کسی که در مکان پست قرار دارد طبیعی است که نمی‌تواند حال سماواتیان را درک نماید و لذا به دشمنی و مخالفت برمی‏خیزد. اما مع‌الأسف بسیاری از آرایش‌گری‌های ما برای کوران است و تلاش‌ها و کوشش‌های ما برای دل‌بستگی‌های این جهانی است. کسی که چشم‌های خود را به روی زیبایی‏های آفرینش و اسباب معرفتی بسته است، چه می‏تواند بکند. بنابر‌این اگر مردان حق و اولیاءالله بسیاری از حقایق و اسرار را فاش نموده باشند، ولی ما اهل شنیدن و درک و دریافت آن نباشیم، دیگر سودی ندارد. پس بیا ستیزه‌گری و راهزنی را رها کن تا با تو همراه و هم‌سفر شوم، وگرنه ناچارم به تنهایی به سفر و سیرالی‌الله ادامه دهم.